7 KADIN BİR ARAYA GELİNCE! BAKIN NELER OLUYOR?

Zonguldak’ın Ereğli ilçesinde kurulan ‘Elpek Dokuyan Eller Kadın Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatifi’nde kadınlar kendi elleriyle ürettikleri Elpek bezi ürünlerini satarak bütçelerine katkıda bulunuyor. Elpek bezine modern motifler katan Kooperatif üyeleri, gölekten masa örtüsüne, çantadan elbezine kadar birçok çeşidi Kooperatif binasında üretiyor.

Elpek bezinin tanıtılması ve aile bütçelerine katkıda bulunmak isteyen 7 kadın bir araya gelerek ‘Elpek Dokuyan Eller Kadın Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatifi’ni kurdu. Başkanlığını Halk eğitim Merkezi Dokuma Öğretmeni Nigar Duman’ın yaptığı 7 kadın, iplikleri kendi imkânları ile taşıyarak tahtadan yapılan dokuma tezgâhlarında el emeği göz nuru ürünleri ilmek ilmek dokuyarak ortaya çıkarıyorlar.

Kooperatifin 7 kişi ile kurulduğunu ve kısa sürede sayılarının 10’a çıktığını ifade eden Elpek Dokuyan Eller Kadın Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatif başkanı Nigar Duman, amaçlarının hem Elpek Bezinin tanıtımına destek vermek hem de bütçelerine katkıda bulunmak olduğunu söyledi. Duman konuşmasında “Derneği ilk olarak 7 kişi ile kurduk. Şu anda 10 kişiyiz. 10 kişi olarak üretime devam etmekteyiz. Amacımız ilk olarak Elpek bezini öne çıkartmaktı. Daha sonra kadınlara iş imkânı sunmak için bu kooperatifi kurduk. Elpek bezi çok eski zamanlardan, Osmanlı Döneminden bu yana gelmektedir. Sağlamlığı bakımından yelkenlilerde kullanılmıştır. Daha sonra Elpek bezi özelliğini yitirmeye başladı. Fakat buna rağmen ninelerimiz bunları kalite yönünden kıyafetlerde kullanmaya devam etmişlerdir. Bizde şimdi bunu su yüzüne çıkartmak istiyoruz. Ama buna yeni üretimlere modern dokunuşlar vermek istiyoruz. O yüzden kooperatifimizde modern dokunuşlarla Elpek bezini üretmeye devam ediyoruz. Türkiye şu anda Elpek bezini çok tanıyor diyemem. Ereğli’nin kendi halkında bile sandıklarında kaldığı için çok tanıyorlar diyemem. Kurduğumuz kooperatif ki biliyorsunuz burası kar gütmeyen bir kuruluş. Kooperatifi kuran kişiler arasında satış yapıldıkça bu kişilere peyderpey verilmektedir”

EN BÜYÜK DESTEKÇİLERİMİZ…

Kooperatifin kurulmasında ve kurulduktan sonra en büyük destekçilerin başta Ereğli Kaymakamı İsmail Çorumluoğlu olduğunu ifade eden Duman, Kaymakamlık makamınca kendilerine tahsisi edilen 4 katlı binada çalışmalarına devam ettiklerini ifade etti. Duman konuşmasında “Sayın kaymakamımız İsmail Çorumluoğlu, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı Başkanı Abdullah Hasçelik, Halk eğitim Merkezi Müdürü Canan Ayan ve İŞ-KUR müdürümüz Ayfer Yavuz’un büyük desteklerini görmekteyiz. Verilen desteklerle kooperatifimiz çalışmalarına aralıksız olarak devam etmektedir”

ELPEK BEZİNİN TANINMASINDA ÖNEMLİ İSİM NİLGÜN EFES’TİR…

Ereğli’ de bu işin öncü isminin Nilgün Efes olduğunu be kendisinin de işin inceliklerini Nilgün Efes’ten öğrendiğini ifade eden Nigar Duman “Ereğli’ de Elpek bezinin ilk tanınmasına vesile olan isim Nilgün Efes’tir. Ereğli’ de ilk olarak yaşamasını ve yaşatılmasını sağlayan kişilerin başında Nilgün Efes geliyor. Bu işin inceliklerini kendisinden öğrendim. Bu işe usta öğretici olarak giyim öğretmenliği yaptığımda ev tekstili ürünleri bana geldi. Bu ne diye sorduğumda kursiyerlerim Elpek bezi olarak bana tanıttılar. Elpek bezini gördüğümde dokusuna ve tarih kokan yapısına hayran kaldım. Bu durumu Halk eğitim müdürüm Canan Hanım ile konuştum. Canan hanım sağ olsun bana Nilgün Efes’ten işin inceliklerini öğrenmemi sağladı. Buradan her ikisine de teşekkür ediyorum” dedi.

ELPEK BEZİ NEDİR?

Ereğli'nin yöresel yönünü öne çıkartan ve ketenden elde dilen Elpek Bezi yüzyıllardır kullanılmaya devam etmektedir; Günümüzde yöresel nakışlarla süslenerek, yelek, buluz, çanta ve hediyelik eşya biçiminde değerlendirilmektedir. Antik çağın önemli uygarlıklarından biri olan Friglerin etkisiyle yöremizde de yaygınlaşan keten dokumacılığının geçmişi oldukça eskidir. Antikçağ yazarları, Karadeniz Ereğli halkının günlük yaşamını anlatırken; ketenden dokunmuş, vücudun tamamını kaplayan, bol ve bükümlü elbiseler giydiklerini ve bu durumun kenti şiirsel bir atmosfere büründürdüğünü anlatırlar. Ancak yöremiz bu konudaki asıl ününü, Kâtip Çelebi'nin ünlü "Cihannüma" adlı eserinde belirttiği gibi, Osmanlı donanması için ürettiği yelken bezi dokumacılığından almaktadır. Dokumacılık, Anadolu'nun kültürel zenginlikleri arasında önemli yeri olan ve yöresel özellikler gösteren özgün bir el sanatıdır. Elpek bezi, keten dokumalar kategorisinde yerini almış, Batı Karadeniz bölgesinde bir zamanların tarım ürünü ketenin liflerinden yüzlerce, binlerce yıldır üretile gelmiştir. Elpek Bezi, Batı Karadeniz Bölgesi'nde bir zamanların tarım ürünü olan Keten'in liflerinden yüzlerce hatta binlerce yıldır üretile gelmiştir. Antikçağlarda ketenden ürettiği yelken bezi ve dokumalarıyla ünlenen Karadeniz Ereğli'de, Karadeniz kıyısında dağlarla çevrili bir bölge olduğundan, yıllık nem oranı ülkenin diğer bölgelerine göre daha yüksektir. Bu nedenle, insan vücudunun nemden etkilenmesini önlediği bilinen ketenden elde edilen Elpek Bezi yüzyıllardır giyim malzemesi olarak kullanılmıştır. Ereğli'de "elpek", Çaycuma'da "pelemet" diğer yerleşim birimlerinde de "çözme bez" olarak bilinen yerel dokuma "düzen" adlı el tezgâhlarında keten ve pamuk ipliği ile dokunurdu. İç giyimde kullanılan bu bez yazın serin kışında vücut ısısını tutmasıyla ünlüdür. Günümüzde yöresel nakışlarla süslenerek, yelek, buluz, çanta ve hediyelik eşya biçiminde değerlendirilmektedir.

İnce olarak dokunan bezler başörtüsü (yazma yemeni), kalın ve deseni yollu olan bezler (alacalı bez), sofra, kerevet (sedir) örtüsü ve döşemelik, mavi boyalı (gök bez) bez, erkek pantolonu, çite bezi de kadın şalvarı (dizlik) olarak kullanılan yaygın dokuma ürünleridir. Kız çeyizi, yağlık, kuşak, peşkir gibi dokumalarda görülen Zonguldak yöresi nakışların (18. ve 19. yy.), nakış bezi (ham ipek, keten), nakış türü (Tür işi, hesap işi), nakış tekniği (Muşûbak, düz ve verev iğne, pesent, güzeme, kesme ajur, tel kırma altın simle yapılan balık sırtı verev) kullanılan renk, boya (kök boya, kadın saçı) ve motif yönünden üstün özellikler taşır. Yörede sanayi gelişip dokumacılıktan ve buna paralel olarak da keten tarımından vazgeçilinceye kadar geçirdiği uzun ve zahmetli yolculuk üreticiyi bu bitkiden ve dokumasından vazgeçiren bir diğer faktör olmuş, Türkiye'de gelişen tekstil teknolojisi ve ürünleri ile rekabet edemeyen Elpek bezi kaybolup gitmiştir. 1940-1950 yıllarında kaybolma sürecine giren Elpek bezi yaklaşık 50 yıl aradan sonra Nilgün Efes’in girişimleri ile yeniden canlandırılıp yaşatılmaya başlanmıştır.

Haber Merkezi