DİJİTAL HAFİFLİK!

Hüseyin AKSAKAL DÜNYA HALİ

İnternet gazeteciliği ve konvansiyonel gazetecilik birebir örtüşen olgular mıdır?

Bugünlerde, kâğıda basılan gazete, dergi vb yayınların yerini, dijital ortamlarda yapılan yayıncılığın, internet gazeteciliğinin, sosyal medyanın alıp almayacağı giderek daha yüksek sesle tartışılıyor. Yeni, cesur bir dünyanın eşiğinde olduğumuz, haberciliğin bir meslek olmaktan çıkmaya başladığı, toplumun kendi iletişim ihtiyaçlarını kâğıda basılı yayınlardan değil, internet üzerinden sağladığına ilişkin kanaat güçleniyor.

Neticede, cep telefonları ile mesafe veya dağıtım mefhumu olmayan bir iletişim modelinin yeni dünyanın, yeni demokrasi anlayışlarının, daha küresel ölçekte bilgi alışverişinin ihtiyaçlarını daha iyi karşıladığı hipotezine karşı gerçek bir cevap bugüne kadar verilebilmiş değil.

Konvansiyonel veya geleneksel ya da bayiden satın aldığınız kâğıda basılı gazetecilikte, birim haberler ticari meta değildir. Ticari meta olan, haberleri, sunumu, tasarımıyla basılı gazetenin bütünü ve o gazetenin ekonomik temellerini oluşturan reklamlardır.  Dünyada bugüne kadarki iletişim tecrübesinden kaynaklanan basın meslek ilkeleri, haber ve ticari konuların birbirinden büyük oranda ayrılmasına ve basının asıl muhatabının itibari otorite kurumları değil, bir bütün olarak hedef kitlesi olan halk oluşuna dayalıdır. 

***

Bugün, basılı yayınların neredeyse tamamının da internet sayfaları var. Bir açıdan bakıldığında internet gazeteciliği, kavramsal olarak basın olgusunun tamamını kapsıyor bu bakımdan. Yine de basılı yayın üreten ve üretmeyen internet haberciliği arasında ince de olsa bir fark var.

İnternet gazeteciliği temeli itibarıyla ekonomik olması nedeniyle tercih edilir. Bu yöntemde baskı maliyetleri yoktur. Özellikle vasıflı gazetelerin Basın İlan Kurumu portföyünde yer alabilmek için karşılamakla mükellef oldukları asgari mecburiyetlere tabi değildirler.  Kısacası düşük maliyetle gazetecilik yapmak için bulunmaz hint kumaşıdır dijital dünya. Bir bakıma basında çok seslilik için önemli bir alan sağlar, yazılı basın kuruluşlarına önemli fırsatlar sunar bu alan.

Fakat burada belirli  problemler, ikilemler ortaya çıkıyor. Fiilen basın mensubu olmayanlar, basının kamusal gücünü, başka alanlarda çeşitli yollar açmak isteyenler, belirli siyasal, ekonomik, toplumsal grupların sözcülüğünü—basın meslek ilkelerine uyum sağlandığı sürece yanlış bir şey değildir bu—üstlenenlerin yanı sıra, özü itibarıyla yazılı basının korunması amacıyla düzenlenen sübvansiyonlardan maişet üretme amacı taşıyanlar, basının demokratik toplumlardaki gücünü kullanmak suretiyle, ekonomik destek istedikleri kişilere zorlayıcı yaklaşımlar üretenlere de açık bir kapıdır bu.

Pratikte, basının temel sorumluluğunun bilgi akışını iki yönlü olarak gerçekleştirmek suretiyle kamunun, halkın ifade özgürlüğünü gerçekleştirme olduğu gerçeği, evrensel basın meslek ilkelerini içselleştirme zorunluluğu bu alanda muğlaklaşır.  Ticari ve ekonomik kaygılar, bu alanda faaliyet gösteren kişiler arasında temel ilkelerle karışmaya başlar. Bunun bugün hızla gerçekleşen bir süreç olduğunu gözlemleyebilirsiniz.

***

Basın kuruluşları çeşitli biçimlerde kategorize edilebilir.  Çeşitli siyasal görüşler, belirli sosyal temsiliyetler, inanış biçimleri, etnik aidiyetler bu kategorizasyonun temellerini oluştururlar. Hepsi kendi içinde tutarlı ve anlamlı tasnifler oluştururlar.

Bir tasnif denemesi de ister yazılı basından, isterse dijital medyadan olsun, basın çalışanları üzerinden—bu meslekten geçimini sağlayanlar ve geçimini sağlamak için bu mesleğe girenler—biçiminde yapılabilir. Aradaki fark sadece ince bir çizgidir ve uygulamada çoğu zaman hangisinin nerede başladığını, nerede bittiğini kestirmek zordur. Ancak yazılı basın diye bildiğimiz bayide satılan yayınlarda, kendini bu mesleğin ilkeleri içinde tanımlama ihtiyacının daha fazla olduğunu gözlemlersiniz.  Bunlar mutlaka sadece internet gazeteciliği yapanlar arasında da vardır ama öbür türün bu kategori içinde yoğunlaştığı da gözlemlenebilen bir olgudur.

***

Bugünlerde gerek Basın İlan Kurumu, gerekse yerel kuruluşların destekleme biçimlerinin yazılı basın olgusunu dikkate almadan, sadece dijital performans kriterlerine göre düzenlenmesine ilişkin bir görüş tartışılıyor.

Sübvansiyonların tesisi, basın kuruluşlarının yayınlarını sürdürebilmesi ve orada çalışan basın mensuplarının özlük haklarının itası ve ifasında yaşanan sıkıntıların bir nebze olsun önlenmesi çabasına, kimi zaman da sübvansiyon sağlayıcı kuruluşların kendilerini, medyanın kendilerine yönelik olumsuz etkilerinden koruma güdüsüne dayanır. 

Dijital performans, günümüzde görmezden gelinebilecek bir şey değil. İnternet gazeteciliğine sübvansiyon sağlanmasının altında da yanlış şeyler aramamak gerek. Yine de fiiliyatta gerek mesleki ve etik ilkeleri, gerekse çalışanlarının özlük hakları bakımından belli kriterleri  sağlayamayan yapıların desteklenmesinin,  bir bütün olarak mesleğin kendisine katkı sağlamayacağını da kabul etmek aklın gereğidir.

Hüseyin AKSAKAL DÜNYA HALİ Tarafından Yazılan Son Yazılar